Samen bouwen aan een sterke sociale basis in Twente: verbinding, inclusie en veerkrachtige gemeenschappen
Het belang van samenlevingsopbouw (community building) voor het versterken van de sociale basis krijgt steeds meer belangstelling. Zowel landelijk als regionaal zijn er daarom veel initiatieven om in samenlevingsopbouw, en dus in de sociale basis, te investeren. Een sterke sociale basis biedt mensen de mogelijkheid om waardevolle relaties en verbindingen aan te gaan, hun talenten te ontwikkelen en te benutten, en zich gezien en gehoord te voelen. Het vormt een stevig fundament voor een veerkrachtige gemeenschap waarop mensen kunnen bouwen, samenwerken en samenleven (Verwey-Jonker, 2023).
Netwerkcirkel Sociale Basis
Binnen de regionale Werkplaats Sociaal Domein Twente (WSDT) werken we aan dit thema in de Netwerkcirkel Sociale Basis. Dit platform brengt onderzoek, zorg, welzijn en wonen samen en stimuleert de uitwisseling van praktijkkennis, ervaringskennis en wetenschappelijke kennis. Samen met gemeenten, zorg- en welzijnsorganisaties, burgers en andere betrokkenen bouwen we aan een toekomst waarin de sociale basis betekenis krijgt, vanuit ieders maatschappelijke opdracht, rol en expertise. Er worden diverse activiteiten ontplooid.
Netwerkcirkelbijeenkomsten
Tijdens netwerkcirkelbijeenkomsten worden landelijke ontwikkelingen besproken, praktijkervaringen uitgewisseld, inzichten gedeeld uit de (wetenschappelijke) literatuur en samenwerking gefaciliteerd. Vanuit een gedragen visie wordt vorm en richting gegeven aan de sociale basis. De bijeenkomsten vinden roulerend op locaties plaats.
Kenniscafés
De ambitie is om een paar keer per jaar een kenniscafé te organiseren voor en door betrokkenen in de sociale basis (onderzoekers, professionals, ervaringsdeskundigen, overheid, inwoners etc.). Hier worden kennis, ervaringen, mooie voorbeelden en werkzame aanpakken gedeeld. Het doel is om contacten te leggen, elkaar te inspireren en van elkaar te leren.
Het eerste kenniscafé vond eind september plaats in Almelo, waarin wijkondersteuners ons aan de hand van praktijkverhalen meenamen in hun werkwijze in de wijk en de ondersteuning van succesvolle burgerinitiatieven. Verder stond Asset Based Community Development (ABCD) centraal, de theoretische basis die daaraan ten grondslag ligt en hoe hieraan praktische invulling te geven. Belangrijk uitgangspunt hierbij zijn de capaciteiten en talenten van bewoners. “Men kan immers niet werken met iets wat er niet is, daar valt niet op te bouwen”. Ook is er aandacht besteed aan gelijkwaardige samenwerking tussen burgers, organisaties en overheden. Vragen die daarbij aan bod kwamen waren: Hoe betrek je inwoners nou echt bij besluitvorming? Hoe leer je elkaars taal verstaan en spreken? en hoe luister je echt naar elkaar?
Onderzoeksactiviteiten
Alle activiteiten binnen de netwerkcirkel zijn gericht op het ontwikkelen van een solide kennisbasis over werkzame mechanismen van samenlevingsopbouw voor een sterke sociale basis. Kennis uit de literatuur vormt daarbij als theoretische basis.
Resultaten eerste verkenning
Bij vijf organisaties (Aveleijn, Avedan, Ixta Noa, WijKracht en Impuls Welzijn) is een eerste veldverkenning gedaan. Het doel was om een beeld te krijgen over hoe er al aan samenlevingsopbouw wordt gewerkt vanuit het perspectief van professionals en bewoners: Wat werkt al goed? Welke vraagstukken spelen er en welke investeringen zijn er nodig?
Uit deze eerste verkenning komt naar voren dat opbouwwerkers belangrijke aanjagers zijn van wijkinitiatieven. Talenten en krachten van bewoners in de wijk worden al op verschillende manieren benut om het collectief te versterken. Bijvoorbeeld door inwoners als sleutelfiguren inzetten om meer verbindingen in de wijk tot stand te brengen, of door ondersteuning te bieden bij het in gang zetten van nieuwe ideeën van inwoners te faciliteren en naar behoefte begeleiden, zoals een kookgroep, een naaigroep en wandelingen voor kinderen. Er is ook behoefte aan meer (structureel) aanbod van laagdrempelige ontmoetingsplekken en voorzieningen om activiteiten te ontplooien (bijv. voor kinderen, alleenstaande moeders, jong volwassenen en volwassenen die zich eenzaam voelen).
In de praktijk zien we ook dat het versterken van de sociale basis soms wordt geïnterpreteerd als instrument om het sociaal netwerk te betrekken bij zorg en ondersteuning van bewoners. Deze instrumentele benadering wordt ten onrechte beschouwd als een bijdrage aan de sociale basis en juist hierin ligt een belangrijke opdracht én kans voor een cultuuromslag. De focus moet meer komen te liggen bij het versterken van verbindingen tussen mensen, netwerken en gemeenschappen. Dáárin ligt de ware waarde en kracht van de sociale basis besloten.
Hoe nu verder?
De ambities, drijfveren en verwachtingen van betrokken zijn uitgesproken en ondertussen vertaald naar een gezamenlijke lange-termijnvisie van onze netwerkcirkel. Bestaande initiatieven en de vraagstukken die naar voren zijn gekomen over het thema hebben we geïnventariseerd en visueel ondergebracht bij de tien bouwstenen van een sterke sociale basis (Movisie, 2024). Dit heeft ons geholpen overzicht te krijgen in welke bouwstenen al goed worden ondersteund, welke nog minder aandacht krijgen, en waar we verder in willen investeren. De bouwstenen gelijkwaardige samenwerking en mensen vragen en uitnodigen zijn als prioriteit naar voren gekomen. De komende periode worden deze verder uitgewerkt en vertaald naar concrete doelen en acties. Samen bouwen we zo stap-voor-stap verder aan een sterke sociale basis die verbindt en inspireert!
Astrid Altena, Lieneke Ebbe en Margriet Braun