Polarisatie op sociale media: onderwijsmodule voor opleiding Social work

De subgroep wordt gevormd door docentonderzoekers Stef Dingemans (Fontys Hogeschool), Carolien Terhorst (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) en David ter Avest (Hogeschool Inholland).

Binnen dit subthema kijken de drie docentonderzoekers hoe polarisatie zich manifesteert op de sociale media. Dit vanuit de overtuiging dat sociaal werkers zicht hebben én actief participeren binnen plekken waar alternatieve kennis, perspectieven en ervaringen over onze samenleving samenkomen. Een van de redenen voor de onzichtbaarheid hiervan is dat op deze plekken de gevestigde orde afwezig is, maar ook het sociaal werk hier niet altijd present is. Dit geldt in het bijzonder voor sociale media, die een belangrijke rol spelen in onze samenleving maar nog onderbelicht zijn binnen het sociaal werk.

Sociaal werk en sociale media

Sociale media spelen namelijk een belangrijke rol in het faciliteren van homogene digitale omgevingen voor andersdenkenden, zogenaamde sociale media fuiken. Dingemans, Terhorst & ter Avest zien sociale media als een poort om in aanraking te komen met alternatieve stemmen. Een plek waar sociaal werkers een actievere rol in dienen te nemen om inzichten te verkrijgen, te verkennen en te verbinden. De docentonderzoekers richten zich hierbij op veelgebruikte en populaire sociale mediakanalen en thematieken om deze digitale interactie beter te begrijpen vanuit het gebruikersperspectief. Hiermee verwachten ze de (polariserende) werking van dergelijke kanalen beter inzichtelijk te maken en om bewustwording en handelingsbekwaamheid bij sociaal werkers te stimuleren.

Sociale media fuik

Op de Vlaams-Nederlandse Conferentie Onderzoek Sociaal Werk en Pedagogiek 'Rechtvaardigheid als missie' (september 2024) presenteerden de drie docentonderzoekers hun eerste bevindingen, de ervaringen met sociale mediakanalen en werd met de deelnemers besproken hoe deze binnen het sociaal werk en de opleiding Social work in te zetten. In de workshop werd verslag gedaan van drie casestudies waarin een sociale media fuik centraal staat die de docentonderzoekers in kaart brachten. Terhorst en Ter Avest bestudeerden hierbij respectievelijk de thematiek van tradwives en self-diagnosing op TikTok en Dingemans onderzocht de PVV op X, Facebook en Instagram.

De belangrijkste inzichten werden tijdens de goed bezochte workshop gedeeld, zoals onder andere de vele loops die je tegenkomt, de intensiteit van een beperkt aantal gebruikers (PVV), de eenduidigheid van de vorm (self-diagnosing) en de vele parodieën te online verschijnen (tradwives).

Ontwikkeling onderwijsmodule

De subgroep werkt momenteel aan een vervolgstap waarbij ze een onderwijsmodule over dit thema ontwikkelen. Het uitgangspunt van deze module borduurt verder op het onderzoek dat (persoonlijke) ervaringen en inzichten in de online leefwereld als uitgangspunt nam. De module richt zich op het bewustmaken van toekomstige sociaal werkers van de polariserende online werkelijkheid waarin cliënten zich een groot deel van dag begeven. Studenten ervaren hiermee eerstehands hoe dergelijke sociale media fuiken werken, welke informatie hierbij zichtbaar is (en welke niet), hoe online actoren zich gedragen en welke subgroepen en werelden hierbij actief zijn. Daarbij gaan zij aan de slag met de vraag hoe om te gaan met dergelijke online polariserende dynamieken waarin cliënten zich (kunnen) bevinden. Waar kunnen ze op letten? Welke betekenissen en analyses kunnen ze maken op basis van dergelijke observaties, kennis en ervaringen? En hoe kunnen ze deze verkregen inzichten in kunnen zetten als sociaal werker?

David Ter Avest – Inholland
Carolien Terhorst – HAN
Stef Dingemans – Fontys Sociale Studies